Met nieuwe scantechniek kunnen meer mensen genezen van een hoge bloeddruk.

Een hoge bloeddruk is bij sommige mensen te genezen met een operatie. Een nieuwe scantechniek onthult bij wie.

Met een nieuwe manier van scannen kunnen artsen eenvoudig een veel voorkomende oorzaak van een te hoge bloeddruk opsporen en wegnemen. Patiënten hebben dan vaak geen medicijnen meer nodig.

Een radioactieve merkstof kleurt kleine groepjes kliercellen in de bijnier aan die een bloeddrukverhogend hormoon maken. Die kleine gezwelletjes werden voorheen lang niet altijd ontdekt en waren tot nu toe alleen met lastig katheteronderzoek in een bijnier-ader te vinden. Britse onderzoekers beschreven hun nieuwe methode maandag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Medicine.

Hoge bloeddruk (hypertensie) komt veel voor, ongeveer een op de vier Nederlanders heeft het – van de mensen ouder dan 65 jaar zelfs een op de twee. Het geeft lang niet altijd klachten, maar verhoogt het risico op een beroerte, een hartinfarct of nierfalen. In veruit de meeste gevallen is de oorzaak niet bekend – vaak komt het in de familie voor en is er sprake van erfelijke factoren.

Drop of zoethoutthee

Bij pakweg 1 op de 10 mensen is wél een oorzaak aan te wijzen. Dat kan bijvoorbeeld een overmatige consumptie van drop of zoethoutthee zijn, maar meestal komt het door een te hoge aanmaak van het hormoon aldosteron. Dat hormoon regelt de zoutconcentratie in het lichaam en speelt een belangrijke rol bij de bloeddrukregulatie. De overproductie komt vaak door een goedaardig gezwel in de bijnier. Is dat in één bijnier, dan lost een operatie waarbij die bijnier wordt verwijderd het probleem vaak helemaal op; als beide bijnieren betrokken zijn krijgt een patiënt anti-aldosteronmedicijnen.

De kleine gezwelletjes worden op een gewone CT-scan makkelijk over het hoofd gezien. Naar schatting wordt nog geen 1 procent van de mensen met hyperaldosteronisme (een teveel aan aldosteron) herkend en volledig onderzocht. Artsen denken er niet altijd aan omdat lang het idee heerste dat deze aandoening zeldzaam is. En het katheteronderzoek in de bijnierader is erg ingewikkeld en kan alleen in gespecialiseerde centra met een beperkte capaciteit.

Kleine gezwelletjes in de bijnieren waren altijd heel lastig te vinden

Met de nieuwe methode krijgen patiënten vlak voor de scan een dosis van een kortwerkende radioactieve merkstof, [11C]metomidaat, die alleen aan bepaalde enzymen in het aldosteron-producerende gezwel plakt. Met een combinatie van twee veelgebruikte scantechnieken, PET en CT, is de goedaardige tumor dan te vinden.

Aan de Britse studie deden 146 patiënten mee bij wie was aangetoond dat hun hoge bloeddruk werd veroorzaakt door te veel aldosteron – van 128 waren er voldoende gegevens. Zij ondergingen zowel het gangbare onderzoek als de nieuwe scanmethode. Met de nieuwe methode bleek bij 78 van hen, bijna tweederde, dat een goedaardig gezwelletje op een bijnier de boosdoener was. Die konden de artsen gemakkelijk operatief verwijderen. Bij 23 van die patiënten was de bloeddruk bij de controle na zes maanden normaal zonder dat ze nog medicijnen nodig hadden. De rest kreeg nog medicijnen tegen hoge bloeddruk.

De scan was minstens even accuraat als de ingewikkelde test met de katheter, maar sneller en pijnloos. Met de nieuwe methode is ook beter te voorspellen welke patiënten helemaal van hun hoge bloeddruk af zullen zijn na de operatie.

„Deze vinding heeft de potentie om op een makkelijker manier en in veel meer centra dan nu te kunnen bepalen of een operatie mogelijk is – de heilige graal bij dit ziektebeeld”, zegt Jaap Deinum, internist-vasculair geneeskundige van het Radboud UMC in Nijmegen. „De anti-aldosteronmedicijnen kunnen nare bijwerkingen hebben, zoals impotentie, dus als je kúnt opereren moet je dat altijd doen. Deze vorm van hypertensie is geniepig en levert veel meer complicaties zoals beroerte, hartfalen of ritmestoornissen.”

Dit is een kopie van het artikel gepubliceerd in het NRC, geschreven door Niki Korteweg, op 19 januari 2023.